Tra Từ Điển Đạo Phật

Tam Minh là ba trí tuệ siêu việt của Đạo Phật, là ba sự thông suốt hiểu biết vượt không gian và thời gian, là trí tuệ hiểu biết vũ trụ như thật, chứ không phải sự hiểu biết hạn hẹp của ý thức. Sự hiểu biết đó là liễu tri.

Trí thức bị hạn chế trong không gian và thời gian nên thấy và hiểu biết mọi sự vật bằng tưởng, không như thật. Do thấy 2 thế giới hữu hình và vô hình là không có thật, không thật có nên không thấy có ta, của ta, bản ngã của ta.

Do thật thấy không phải của ta như vậy, nên không thể tương ưng trong hai thế giới này. Không tương ưng tức là vô lậu, nên chấm dứt tái sanh luân hồi. Nhập được Tứ Thiền là làm chủ sự sống chết. Còn đạt được trí tuệ Tam Minh thì chấm dứt luân hồi tái sanh.

Tam Minh gồm có:

1- Túc Mạng Minh là trí tuệ hiểu biết thấu suốt nhiều đời nhiều kiếp của mình, của những người khác trong thời gian quá khứ hay tương lai. Muốn sử dụng Túc Mạng Minh, phải dùng TUỆ NHƯ Ý TÚC thì mới thấy biết nhiều đời nhiều kiếp.

2- Thiên Nhãn Minh là đôi mắt sáng suốt nhìn thấy thấu suốt không gian và vũ trụ, dù cách núi, cách sông vẫn thấy biết rất rõ như thấy chỉ tay trong lòng bàn tay. Muốn sử dụng Thiên Nhãn Minh thì phải dùng Dục Như Ý Túc mới thấy biết như ý mình muốn.

3- Lậu Tận Minh là trí tuệ Tỉnh giác sáng suốt tuyệt vời nhìn thấu suốt tâm mình, khiến cho lậu hoặc bị diệt mất, chỉ còn lại một tâm Vô ậu hiện tiền. Muốn có một trí tuệ tỉnh giác sáng suốt như vậy thì phải sử dụng Tinh Tấn Như Ý Túc mới có trí tuệ Tỉnh Giác diệt tận lậu hoặc.

hỉ có Tuệ Như Ý Túc mới điều khiển Tam Minh được. Tam Minh thuộc về tuệ. Tam Minh thì thân tâm giống như người sống bình thường nhưng bất động trước các ác pháp, tâm luôn lúc nào cũng thanh tịnh và thanh thản, an lạc, vô sự.

Sống, chết, bệnh, đau là việc vô thường của nhân quả không tác động được thân tâm họ. Họ sống những ngày an vui tuyệt vời của một đời sống còn lại. Tam Minh chỉ cho tâm vô lậu dứt hết nghiệp tái sanh luân hồi (Lậu Tận Minh), chứ không phải nói thần thông.

Đạo Phật không có dạy tu tập để có thần thông mà chỉ dạy đạo đức nhân bản nhân quả cho con người. Khi con người sống đúng đạo đức thì tâm thanh tịnh nghĩa là không còn tâm tham sân si nữa thì nơi tâm thanh tịnh ấy lưu xuất ra những thần lực Lục Thông, Tam Minh.

Những thần lực này có khả năng nhập các định và thực hiện Tam Minh. Với khả năng ấy mới làm chủ sự sống chết và chấm dứt luân hồi. Cho nên, Lục Thông, Tam Minh không phải thần thông làm trò ảo thuật cho người.